Zamir (Adıl) : Cümlede ismin yerini tutan, isim olmadığı halde isim gibi kullanılabilen kelimelere denir.

Zamirler, cümle içinde isimlerin yerlerini tuttukları için onların bulunduğu görevlerde bulunabilirler; özne, yüklem, nesne, zarf tümleci, dolaylı tümleç olabilirler.

Zamirler, isimlerin yerlerini tutma şekillerine ve yerlerini tuttukları isimlere göre gruplara ayrılır.

1. Kişi Zamirleri

2. İşaret Zamirleri

3. Belgisiz Zamirler

4. Soru Zamirleri

 

 

Kişi isimlerinin yerine kullanılan zamirlerdir.

 

 

                            1. kişi ben                                     1. biz

                            2. kişi sen                                      2. siz

                            3. kişi o                                          3. onlar

                       

 

 

 

 

 

 

Not: “Kendi” kelimesi de kişi zamirlerinden sayılmaktadır.

 

a. Kişi zamirleri, isimlere getirilen hal eklerini alabilirler.

ben, beni, bana, bende, benden

sen, seni, sana, sende, senden

o, onu, ona, onda, ondan

 

Birinci ve ikinci tekil kişi zamirleri, -e hal eki aldığında kök değişikliğe uğrar;İ bana, sana şekline girer.

ben - e > bana, sen - e > sana

 

b. Kişi zamirleriyle tamlama kurulabilir. Tamlayan görevinde kullanılırlar :

 

  

 

Varlıkların yerini belirtme için kullanılan zamirlere işaret zamiri denir.

 

Tekil olanlar : bu, şu, o

Çoğul olanlar : bunlar, şunlar, onlar

Diğer işaret zamirleri : öteki, beriki

 

ü      Bu çok sağlam bir evdir.

ü      Bunları kim götürecek ?

ü      Onu kim kırdı?

 

a. Bu, şu, o kelimeleri, ismi belirttiğinde sıfat, ismin yerine kullanıldığında ise zamirdir.

 

b. İşaret zamirleri de isimler gibi hal eklerini alarak çekime girerler.

 

 

c. İşaret zamirleri iyelik ekleri almaz.

d. İşaret zamirleri, isim tamlamalarında tamlayan olabilirler.

ü      Bunun kapısı açık.

ü      Şunun temelleri daha sağlam.

 

 

Hangi isimlerin yerini tuttuğu açıkça bilinmeyen zamirlere denir.

ü      Hepsini tekrar çözsünler.

 

Türkçe’de kullanılan başlıca belgisiz zamirler : “biri, birkaçı, çoğu, bazısı, pek azı, tümü, bütünü, bir kısmı, her biri, herkes, başkası, hiçbiri”

Belgisiz zamirlerin çoğu aslında belgisiz sıfattır. Belgisiz sıfatın sonundaki tamlanan durumundaki isim düşürülür ve kelimeye üçüncü tekil ya da üçüncü çoğul eki getirilir. Böylelikle belgisiz zamirler oluşturulur.

ü      Birkaç öğrenci geldi ; birkaçı dışarıda kaldı.

ü      Bazı sorular kolay ; bazıları zordu.

 

Belgisiz zamirler bazı iyelik eklerini alabilirler.

ü      Birkaç-ı, birkaç-ı-mız, birkaç-ı-nız

ü      Pek çoğ-u, pek çoğ-u-muz, pek çoğ-u-nuz

 

 

Soru yoluyla ismin yerini tutan zamirlere soru zamiri denir.

ü      Bunlar kim getirdi ?

ü      Yanında ne var ?

ü      Hangisi sizinle gelecek ?

ü      Buraya neden geldiniz ?

 

Dilimizdeki asıl soru zamirleri, “ne” ve “kim” dir. Diğer soru zamirleri çekim ekleleri alarak türemişlerdir: “neyi, kimi, nereye, kime, nerede, kimde...”

 

Soru zamirleri, aslında sıfat olan “hangi” ve “kaç” kelimelerinden de türeyebilir.

ü      Hangi ev güzel ? (sıfat)

ü      Hangisi güzel ? (zamir)

 

İsimlerin sonuna eklenerek, onların ait oldukları kişileri bildiren eklerdir.

 

         Tekil                                                                 Çoğul

Ders-i-m                                                        ders-i-miz

Ders-i-n                                                         ders-i-niz

Ders-i                                                             ders-leri

 

 

 

Bir cümlede aynı ismi tekrarlamamak için ilgi zamiri kullanırız. İlgi zamiri “-ki” kelimeyle bitişik yazılır ve ismin yerini tutar.